Goorse oudejaarstraditie: foekepotten
De laatste dag van het jaar is aangebroken en in de gemeente komen dan een aantal tradities naar boven: slepp’n in Markelo, carbidschieten in meerdere hofkernen en in Goor het foekepotten. En aan laatstgenoemde wijden we de laatste woorden van Hofhuisjes in 2019 , want wie weet hoe lang, of eerder nog: hoe kort, deze traditie nog bestaat?
Foekepotterij, foekepotterij,
Geef me een centje dan ga ik weer voorbij
Ik heb zo lang met de foekepot gelopen
ik heb geen centje om een broodje te kopen
foekepotterij, foekepotterij
geef me een centje dan ga ik weer voorbij.
In de vroege avonduren (het is immers vroeg donker in de winter) op oudejaarsdag trekken de kinderen in vermomming of verkleed door de straten. Ze bonken op de deuren of bellen aan en zingen dan onder begeleiding van het karakteristieke foekepotgeluid (foeke foeke foeke) het foekepotlied in de hoop dat ze van de toehoorder een centje krijgen. Het geluid van de foekepot wordt gemaakt door met spuug op de duim en wijsvinger langs het rietje te strijken.
Waar komt de traditie vandaan?
Vroeger was het foekepotten bedoeld om kwade geesten en demonen te verdrijven en goede geesten aan te trekken. Een van de middelen die daarvoor werden gebruikt is lawaai maken en zo is het foekepotten ook te verklaren. Ook het verkleden en inzamelen heeft betekenis. De mensen wilden vroeger onherkenbaar zijn om zicht te beschermen tegen de boze geesten. Het inzamelen zag men vroeger ook niet als bedelen. Het was bedoeld als offergave en niet als bedelen.
Hoe maak je een traditionele foekepot?
Een foekepot is een primitief muziekinstrument en het is best een vies werkje om er een te maken. Bij een slachterij kon je varkensblazen ophalen. Thuis maakte je deze schoon en blies je hem op (tegenwoordig met een compressor) om de blaasballon veertien dagen lang te laten drogen. Daarna dompel je de ballon in warm water om de blaas weer soepel te laten worden en knip je hem een stukje in. Op het midden van de varkensblaas wordt een rietje (dun bamboestokje) geknoopt en over een stenen bloempot gespannen. Een stukje klei onderin in het gat van de bloempit en het kan weer een paar dagen drogen tot het gebruik op oudejaarsdag.
Langs de deuren
In de jaren zestig werd het foekepotten nog druk beoefend. Spontaan, niet georganiseerd. Later werd het georganiseerd en deden er wel tot vijfhonderd kinderen mee. Een jury beoordeelde zelfs de creativiteit en originaliteit van het kostuum. De laatste jaren wordt er geen tocht meer georganiseerd: er kwamen te weinig ouders met kinderen op af. De Stichting Kindvriendelijk Goor maakt nog wel de traditionele foekepotten die te koop zijn tijdens de koopzondag, ook bekend als het Goorse Winters Genieten. Vele Gorenaren hebben nog wel een schoteltje met kleingeld klaarstaan voor de jonge foekepotters die (ook zonder originele foekepot) langs de deuren gaan op oudejaarsavond.
Staan ze vanavond ook bij jullie voor de deur?